وکلای حضرت مهدیدر دوران غیبت صغرا علاوه بر سفرای چهارگانه و نواب خاص، از افرادی به عنوان وکلا نام برده شده که نامه‌ها و احکام خاص به وسیله آنها به ناحیه مقدسه می رسید و از آن طرف فرامین، رهنمودها، ادعیه یا عنایات خاص از طریق آنان به جامعه اسلامی می‌رسید. گاهی به اشتباه به آنها سفیر گفته می‌شد؛ چنان‌که در مورد نواب خاص به تسامح «وکیل» به کار رفته است. ۱ - سازمان وکالتیکی از مجموعه‌هایی که در دوران امامان پیش از حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) شکل گرفت، سازمان وکالت بود. آن امامان بزرگوار، این تشکیلات را برای آماده کردن هرچه بیشتر مردم برای تحمل دوران غیبت حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به وجود آوردند؛ ازاین‌رو هرچه بیشتر می‌کوشیدند از رویارویی مستقیم کاسته، امور را به عهدۀ افراد شایسته بگذارند. این تشکیلات، به گونۀ رسمی در زمان امام کاظم (علیه‌السلام) پدید آمد؛ اما در زمان حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف) به اوج خود رسید. ۲ - وکلای حضرت مهدیاز آن‌جا که در عصر غیبت، تماس مستقیم با امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) قطع شد، به طور عمده، محور ارتباط وکیلان با امام، نایبی بود که امام زمان (عجل‌الله‌تعالي‌فرجه‌الشريف) تعیین می‌کرد. برخی از این وکیلان، عبارت بودند از: ۱. احمد بن اسحاق (وکیل در قم)؛ ۲. محمد بن شاذان (وکیل در نیشابور)؛ ۳. محمد بن حفص؛ ۴. محمد بن صالح همدانی (وکیل در همدان)؛ ۵. قاسم بن علا (وکیل در آذربایجان)؛ ۶. ابوالحسین محمد بن جعفر اسدی (وکیل در ری)؛ ۷. ابراهیم بن محمد همدانی؛ ۸. ابراهیم بن مهزیار (وکیل در اهواز)؛ ۹. محمد بن ابراهیم بن مهزیار؛ ۱۰. احمد بن حمزة بن یسع قمی؛ ۱۱. داوود بن قاسم بن اسحاق؛ ۱۲. محمد بن علی بن بلال؛ ۱۳. ابومحمد وجنائی؛ ۱۴. عبداللّه بن ابی‌غانم قزوینی؛ ۱۵. حسین بن علی بزوفری؛ ۱۶. احمد بن هلال عبرتائی؛ ۱۷. حاجز بن یزید ملقب به «وشاء» وکیل در بغداد. [۵]
کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی.
البته سه تن از این افراد محمد بن علی بن بلال، محمد بن صالح همدانی و احمد بن هلال منحرف، و از وکالت امام برکنار شدند. ۳ - پانویس۴ - منبعفرهنگنامه مهدویت، سلیمیان، خدامراد، ص۴۶۷، برگرفته از مقاله «وکلای حضرت مهدی». |